Η ομιλία της Προέδου της ΕΕ κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Ίδρυμα Θεοφανώ στη Θεσσαλονίκη

Η ομιλία της Προέδου της ΕΕ κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Ίδρυμα Θεοφανώ στη Θεσσαλονίκη.

«Το εκφωνηθέν κείμενο είναι το μόνο αυθεντικό»

Πρωθυπουργέ κ. Μητσοτάκη,

Πρόεδρε κ. Βαν Ρομπέι,

Πρόεδρε κ. Ανδρεάδη,

Αντιπρόεδρε κ. Σχοινά,

Αξιότιμοι προσκεκλημένοι,

Με τιμά ιδιαίτερα η παραλαβή αυτού του βραβείου υπό την ιδιότητα της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκ μέρους των δέκα εκατομμυρίων Ευρωπαίων που έχουν λάβει μέρος στο πρόγραμμα Erasmus από τότε που ξεκίνησε μέχρι σήμερα. Με το βραβείο αυτό βραβεύονται οι φοιτητές, οι καθηγητές, οι οραματιστές που έκαναν πράξη αυτό το ευρωπαϊκό θαύμα. Βραβεύεται η «μητέρα του προγράμματος Erasmus», Sofia Corradi, η οποία πρώτη είχε την ιδέα μιας ευρωπαϊκής ανταλλαγής φοιτητών ήδη από τη δεκαετία του ‘60. Βραβεύονται οι 39 νέοι και νέες από την Ελλάδα που έλαβαν μέρος στην πρώτη ανταλλαγή φοιτητών πριν από 31 χρόνια. Βραβεύεται η Μαρίγια, μια εικοσιτετράχρονη κοπέλα από τη Λευκορωσία που πήγε Erasmus στην Ισπανία πριν από λίγα χρόνια.

Όταν η Μαρίγια ερωτήθηκε τι της δίδαξε το Erasmus, απάντησε κατά λέξη τα εξής: «Το να είναι κανείς Ευρωπαίος δεν εξαρτάται από τη χώρα όπου ζει. Είναι θέμα αξιών. Εξαρτάται από τις πεποιθήσεις και τις πράξεις του». Σήμερα αποτίουμε φόρο τιμής στα εκατομμύρια νέων Ευρωπαίων όπως η Μαρίγια. Το Βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» που απονέμεται απόψε αφορά αυτό ακριβώς: Αφορά τις αξίες που μας καθιστούν Ευρωπαίους. Αφορά τις πεποιθήσεις και τις πράξεις που ένωσαν την ήπειρό μας μετά από χιλιάδες χρόνια συγκρούσεων. Αφορά τον κοινό μας πολιτισμό που ξεπερνάει τα σύνορα.

Βρισκόμαστε εδώ στη Θεσσαλονίκη, μια πρωτεύουσα αυτού του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού, και σε έναν χώρο με τόσο υψηλό συμβολισμό. Η Ροτόντα χτίστηκε πάνω στον δρόμο που ένωνε το Βυζάντιο με την Αδριατική θάλασσα, και από εκεί με τη Ρώμη. Συνέδεε την Ανατολή με τη Δύση. Στη συνέχεια, η Ροτόντα μετατράπηκε σε έναν από τους πρώτους χριστιανικούς ναούς στον κόσμο. Δίπλα στο κτίριο ακόμη στέκεται ένας μιναρές που μαρτυρά και αυτός την πολύπλοκη ιστορία αυτού του χώρου αλλά και της ηπείρου μας. Η ίδια η Θεσσαλονίκη συνοψίζει την ιστορία και τον πολιτισμό της Ευρώπης. Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, πύλη προς την Ασία, σταυροδρόμι πολιτισμών. Η πόλη αυτή έζησε την άνοδο και την πτώση αυτοκρατοριών. Γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε από την αρχή. Και καθ’ όλη τη χιλιετή της ιστορία συνέβαλε στη διαμόρφωση της ταυτότητάς μας ως Ευρωπαίων. Αυτή είναι η ιστορία μας. Αυτός είναι ο πολιτισμός μας.

Για τη γενιά των ιδρυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σήμαινε την ειρήνευση της ηπείρου μας μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Για τους Έλληνες τη δεκαετία του ‘70 καθώς και για τους λαούς της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σήμαινε δημοκρατία. Για τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης που γκρέμισαν το σιδηρούν παραπέτασμα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σήμαινε ελευθερία. Τα δύο μισά της ηπείρου μας ήταν επιτέλους ελεύθερα να ενωθούν. Κι εμείς οι Ευρωπαίοι συνηθίσαμε μια Ένωση που αναπτυσσόταν και γινόταν όλο και πιο στενή.

Το πρόγραμμα Erasmus λειτούργησε ως μια πραγματική γέφυρα μεταξύ των νέων γενιών σε όλη την Ευρώπη. Εκατομμύρια νέοι ανακάλυψαν τι είχαν κοινό με ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων, αλλά και τι τους έκανε μοναδικούς. Για πρώτη φορά αισθάνθηκαν ότι ανήκαν σε μια μεγάλη κοινότητα που απλωνόταν πέρα από τα εθνικά σύνορα της χώρας τους. Σήμερα, η γενιά του Erasmus βρίσκεται παντού γύρω μας.

Ο φίλος μου, ο Πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Xavier Bettel δεν θα ξεχάσει ποτέ το Erasmus που έκανε εδώ στη Θεσσαλονίκη. Χάρη στο Erasmus, τα παιδιά μου σπούδασαν στη Βαρκελώνη, τη Ζυρίχη, το Παρίσι και το Πόζναν. Για τη γενιά των παιδιών μου, το Erasmus είναι εξίσου σημαντικό με την ενιαία αγορά, το ενιαίο νόμισμα και τα ανοιχτά σύνορα.

Σήμερα, 30 χρόνια μετά, μπορούμε με περηφάνια να πούμε ότι το Erasmus αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα ενοποίησης στην ιστορία της Ένωσής μας. Είναι αλήθεια ότι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός που συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προβλέπει αύξηση 55 % στη χρηματοδότηση του Erasmus. Τα χρήματα αυτά πιάνουν τόπο! Εξίσου σημαντική εξέλιξη αποτελεί όμως και το γεγονός ότι επεκτείνουμε το πεδίο εφαρμογής του Erasmus. Στο μέλλον, περισσότεροι μαθητές και νέοι σπουδαστές θα μπορούν να επωφεληθούν από το πρόγραμμα, είτε πάνε στο σχολείο είτε στο πανεπιστήμιο είτε παρακολουθούν επαγγελματική κατάρτιση. Το Erasmus θα πρέπει να αποτελέσει έναν αληθινά δημοκρατικό θεσμό για όλους τους νέους Ευρωπαίους!

Κυρίες και κύριοι,

Εμείς οι Ευρωπαίοι, καθώς απολαμβάναμε τους καρπούς σημαντικών επιτευγμάτων όπως το Erasmus, αρχίσαμε να θεωρούμε τα επιτεύγματα αυτά δεδομένα. Και όμως, δεν πρέπει. Την τελευταία δεκαετία βιώσαμε κρίσεις που συντάραξαν συθέμελα την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πριν από δέκα χρόνια, στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης του ευρώ, σώσαμε το ευρώ από τη διάσπαση.

Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στον εαυτό μας. Αυτό είχε σημαντικό κόστος. Οι οικονομίες μας άρχισαν τότε να αναπτύσσονται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Οι νέοι αναγκάζονταν να αφήσουν τις πατρίδες τους σε αναζήτηση εργασίας και μέλλοντος. Οι χώρες άρχισαν να κατηγορούν η μία την άλλη. Τα ρήγματα αυτά είναι ορατά και απτά μέχρι σήμερα. Κάποιες από τις αρχικές αντιδράσεις στην κρίση του κορονοϊού επαναλάμβαναν γνωστά μοτίβα και έφεραν στο μυαλό κακές αναμνήσεις. Τότε όμως συνέβη κάτι εκπληκτικό.

Μπροστά στην πιο βαθιά υγειονομική κρίση, οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν και πάλι την αξία όσων μας ενώνουν. Μπορεί η κατάσταση να είναι πολύ θλιβερή, ταυτόχρονα όμως αποτελεί μια νέα ευκαιρία για την Ευρώπη. Μετατρέψαμε τη δυσπιστία και τη διχόνοια μεταξύ των κρατών μελών σε εμπιστοσύνη και ενότητα στο πλαίσιο της Ένωσής μας. Δείξαμε τι είναι δυνατό όταν έχουμε πίστη ο ένας στον άλλο και πίστη στους ευρωπαϊκούς μας θεσμούς. Χρειάστηκε χρόνος για να συμβεί αυτό. Άξιζε όμως τον κόπο. Τώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωσή μας έχει την ευκαιρία να ανακάμψει από την κρίση και να χτίσει ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές.

Αξιότιμοι προσκεκλημένοι,

Αυτός είναι ο στόχος του σχεδίου ανάκαμψης για την Ευρώπη, του NextGenerationEU. Ό,τι ήταν το Erasmus για την εποχή εκείνη είναι το NextGenerationEU σήμερα. Είναι ένα πρόγραμμα πρωτοφανούς μεγέθους και βεληνεκούς και μπορεί να αποτελέσει το επόμενο μεγάλο πρόγραμμα που θα ενοποιήσει την ΕΕ. Αξιοποιώντας τη συλλογική μας ισχύ, συγκεντρώνουμε από κοινού τους αναγκαίους πόρους. 750 δισ. ευρώ, κυρίως υπό μορφή επιχορηγήσεων, στέλνουν ένα δυνατό μήνυμα αλληλεγγύης και βούλησης για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Όμως το NextGenerationEU δεν σημαίνει μόνο χρήματα, αλλά πολύ περισσότερα πράγματα.

Στις προηγούμενες κρίσεις, τα κράτη μέλη παρέκαμπταν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και δεν είχαν πλήρη εμπιστοσύνη το ένα στο άλλο. Αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά, διότι ο ιός μας έχει πλήξει όλους: μικρά και μεγάλα κράτη μέλη, υγιείς επιχειρήσεις, βιομηχανίες, μικρομεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Ο αντίκτυπος της πανδημίας έχει παραλύσει τους πάντες. Αυτή τη φορά αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες όλοι μαζί. Επενδύουμε από κοινού όχι μόνο στη συλλογική ανάκαμψη, αλλά και στο κοινό μας μέλλον.

Υπάρχει λόγος που ονομάσαμε το πρόγραμμα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας «NextGenerationEU». Όταν συγκεντρώνουμε τόσο μεγάλα ποσά, τα χρήματα αυτά πρέπει να τα επενδύουμε με τρόπο που να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στις μεγάλες προκλήσεις της επόμενης γενιάς. Σήμερα διαμορφώνουμε το μέλλον της επόμενης γενιάς της Ευρώπης. Αυτή η εξέλιξη είναι ιδιαίτερα θετική για την χώρα που φιλοξενεί το Βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ». Η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους δικαιούχους του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Οι επιχορηγήσεις από το μέσο NextGenerationEU ανέρχονται στο 8,7 % του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της Ελλάδας. Και πέραν των επιχορηγήσεων, μέσω του NextGenerationEU θα δοθούν και δάνεια. To NextGenerationEU προσφέρει στην Ελλάδα τεράστιες δυνατότητες για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων και των δήμων της.

Η ψηφιακή μετάβαση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ελλάδα. Φανταστείτε διασυνδέσεις με τα νησιά, δίκτυα υψηλής χωρητικότητας, ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες ή την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων. Οι ψηφιακές δυνατότητες για την Ελλάδα, στις οποίες αναφέρομαι, είναι ψηφιακές δυνατότητες για την Ευρώπη. Αν οικοδομήσουμε τις δομές αυτές μαζί σήμερα, θα μπορέσουμε να ωφεληθούμε μαζί από αυτές στο μέλλον. Ο διαμοιρασμός και η ασφαλής χρήση δεδομένων αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Μια πραγματική οικονομία δεδομένων θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό κινητήρα καινοτομίας και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας σε όλη την Ένωσή μας.

Γι’ αυτό πρέπει να εξασφαλίσουμε ιδίως τα βιομηχανικά μας δεδομένα για την Ευρώπη και να τα καταστήσουμε ευρέως προσβάσιμα. Οι κοινοί χώροι δεδομένων, για παράδειγμα στους τομείς της ενέργειας και της υγείας, θα στηρίξουν τα πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και τους ερευνητές. Θα οικοδομήσουμε ένα ευρωπαϊκό υπολογιστικό νέφος με βάση το GaiaX, για να διευκολύνουμε την πρόσβαση στα δεδομένα και τη συνεργασία. Άλλο ένα παράδειγμα είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Είτε μιλάμε για γεωργία ακριβείας είτε για πιο αξιόπιστες ιατρικές διαγνώσεις ή για ασφαλή αυτόνομη οδήγηση, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ανοίξει νέους ορίζοντες για τους Ευρωπαίους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Όλα αυτά μπορούν γίνουν πράξη χάρη στο NextGenerationEU

Αξιότιμοι προσκεκλημένοι,

Ο πλανήτης μας έχει γίνει πιο ψηφιακός. Θα παραμείνει όμως βιώσιμος; Γνωρίζουμε ότι, καθώς επιταχύνεται η παγκόσμια ανάκαμψη, η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν πρόκειται να επιβραδυνθεί. Πριν από λίγες εβδομάδες, η Ελλάδα επλήγη από έναν τυφώνα, κάτι πρωτοφανές για τις ακτές της Μεσογείου. Αντιμετωπίζετε όλο και περισσότερες πυρκαγιές, ενώ οι αγρότες αναγκάζονται να προσαρμοστούν στην αύξηση της θερμοκρασίας. Και όλα αυτά δεν είναι παρά μόνο η αρχή. Γνωρίζουμε ότι έχουμε ανάγκη μια αλλαγή και ότι αυτή είναι εφικτή. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί τον οδηγό μας για να επιφέρουμε αυτή την αλλαγή. Στο επίκεντρό της έχουμε θέσει την αποστολή να καταστήσουμε την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο ως το 2050. Δεν θα επιτύχουμε τον στόχο αυτό μένοντας στάσιμοι. Πρέπει να κινηθούμε γρηγορότερα και να δράσουμε αποτελεσματικότερα.

Το μέσο NextGenerationEU θα επενδύσει στην αλλαγή αυτή, δημιουργώντας ταυτόχρονα ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας σε όλη την Ευρώπη. Έτσι θα χρηματοδοτηθούν καθαρές πηγές ενέργειας όπως το υδρογόνο και θα μπορούσε να στηριχτεί το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης για σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη ως το 2023. Το πρόγραμμα αυτό θα χρηματοδοτήσει ένα κύμα ανανέωσης σε όλη την Ευρώπη, έτσι ώστε τα νέα κτίρια να γίνουν πιο άνετα και λιγότερο ρυπογόνα.

Το πλεονέκτημα του πρωτοπόρου μετράει διπλά στην ανάκαμψη αυτή και είναι απολύτως απαραίτητη η εστίαση των επενδύσεων ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη. Στη διάρκεια της κρίσης, κατέστη ακόμη πιο επείγουσα η ανάγκη να επενδύσουμε σε μια καθαρότερη, πιο σύγχρονη και κυκλική οικονομία: από την καθαρή ενέργεια στις καθαρές μεταφορές και από τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας στην αποκατάσταση της φύσης. Με τους τρόπους αυτούς, το NextGenerationEU μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Μπορεί να μειώσει τις εξαρτήσεις μας και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας. Για έναν κόσμο όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες αξιοποιούνται για μια υγιέστερη, πράσινη κοινωνία. Έναν κόσμο για τον οποίο τα παιδιά μας θα μπορούν να είναι περήφανα και στον οποίο θα μπορούν να ευημερήσουν.

Κυρίες και κύριοι,

Ζούμε αποφασιστικές στιγμές για την Ένωσή μας. Ο Πρόεδρος κ. Βαν Ρομπέι γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι να οικοδομήσεις την ενότητα όταν διακυβεύονται τα συμφέροντα 27 χωρών και σχεδόν μισού δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Μπροστά όμως στην πανδημία, συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση μόνο αν είμαστε ενωμένοι. Η αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη και η ενότητα οικοδομούνται μέσα από συνεχείς προσπάθειες.

Δεν γνωρίζω αν το NextGenerationEU θα αλλάξει την Ευρώπη τόσο βαθιά όσο το πρόγραμμα Erasmus. Γνωρίζω πάντως ότι για μια ακόμη φορά, η Ευρώπη επέλεξε να πάρει το μέλλον της στα χέρια της και να το διαμορφώσει συλλογικά».

Ζήτω η Ευρώπη.

The speech in English