Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη δωδέκατη έκδοση του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, μιας ετήσιας επισκόπησης που παρέχει συγκριτικά στοιχεία σχετικά με την αποδοτικότητα, την ποιότητα και την ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στα κράτη μέλη. Σε σύγκριση με πέρυσι η αντίληψη του κοινού για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί, μεταξύ άλλων και σε χώρες που αντιμετώπισαν συστημικές προκλήσεις.
Ο φετινός πίνακας αποτελεσμάτων περιλαμβάνει διάφορα νέα στοιχεία σχετικά με την προσβασιμότητα στη δικαιοσύνη, όπως την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία στα επαγγέλματα του τομέα της δικαιοσύνης· την προσβασιμότητα των καταναλωτών στη δικαιοσύνη κατά την άσκηση αντιπροσωπευτικών αγωγών για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων τους· τους μισθούς του εξειδικευμένου δικαστικού και εισαγγελικού προσωπικού· και σχετικά με τους συμβολαιογράφους και τις εξουσίες τους στις διαδικασίες κληρονομικής διαδοχής. Η έκδοση του 2024 περιλαμβάνει επίσης, για πρώτη φορά, συγκεκριμένα νέα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, για παράδειγμα σχετικά με το διορισμό προέδρων δικαστηρίων, τα εθνικά πλαίσια σχετικά με τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων και την παύση των γενικών εισαγγελέων.
Κυριότερα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2024:
- Η αντίληψη όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί, μεταξύ άλλων και στις χώρες που αντιμετώπισαν συστημικές προκλήσεις: Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου στο ευρύ κοινό δείχνει ότι, από το 2016, η αντίληψή του για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί ή παρέμεινε σταθερή σε 19 κράτη μέλη. Μια άλλη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διεξήχθη σε επίπεδο επιχειρήσεων, δείχνει ότι η αντίληψη για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί ή έχει παραμείνει σταθερή σε 19 κράτη μέλη σε σύγκριση με το 2016. Η αντίληψη τόσο του ευρέος κοινού όσο και των επιχειρήσεων περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης βελτιώθηκε επίσης σε χώρες που έχουν αντιμετωπίσει συστημικές προκλήσεις όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
- Διαφωτιστικά στοιχεία σχετικά με τον διορισμό των εισαγγελέων και την παύση του γενικού εισαγγελέα: Σε 14 κράτη μέλη οι εισαγγελείς διορίζονται είτε από τα ανεξάρτητα ανώτατα εισαγγελικά συμβούλια είτε από την ίδια την εισαγγελική αρχή. Η εξουσία του εκτελεστικού κλάδου (του υπουργού Δικαιοσύνης, της κυβέρνησης, ή του αρχηγού κράτους) να διορίζει εισαγγελείς υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο σε όλα σχεδόν τα 12 κράτη μέλη στα οποία διορίζονται εισαγγελείς κατ’ αυτόν τον τρόπο. Είναι επίσης υποχρεωτικό σε όλα σχεδόν αυτά τα 12 κράτη μέλη να αιτιολογούν την απόρριψη ενός υποψήφιου εισαγγελέα. 20 κράτη μέλη παρέχουν στον εκτελεστικό κλάδο ή στο κοινοβούλιο την εξουσία να παύει τον γενικό εισαγγελέα (σε πέντε από αυτά κατόπιν πρότασης του Δικαστικού Συμβουλίου) και σε έξι κράτη μέλη η εξουσία αυτή παρέχεται στο Δικαστικό τους Συμβούλιο. 16 κράτη μέλη προσφέρουν τη δυνατότητα επανεξέτασης της απόφασης.
- Τρέχουσες δυνατότητες για την ενίσχυση της ψηφιοποίησης των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης: Μόνο έξι κράτη μέλη διαθέτουν δικονομικούς κανόνες που επιτρέπουν το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων σε ψηφιακή μορφή στις αστικές, εμπορικές, διοικητικές και ποινικές υποθέσεις. Σε 26 κράτη μέλη η δυνατότητα αυτή προβλέπεται μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις ή σε ορισμένους τομείς του δικαίου. Επιπλέον, από τα πορίσματα της φετινής έκδοσης προκύπτει ότι υπάρχουν ακόμη περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά τη δυνατότητα ηλεκτρονικής κίνησης διαδικασίας ή ηλεκτρονικής υποβολής αγωγής. Εννέα κράτη μέλη είτε επιτρέπουν τη δυνατότητα αυτή μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις, είτε δεν την επιτρέπουν καθόλου.
- Τα περισσότερα κράτη μέλη διαθέτουν ορισμένες ρυθμίσεις για τη στήριξη της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία ως επαγγελματιών στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης: Σε 20 κράτη μέλη υπάρχουν τουλάχιστον ορισμένες ειδικές ρυθμίσεις για τη στήριξη της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία.
- Διαφορετικού βαθμού ειδικές ρυθμίσεις για φιλικές προς τα παιδιά διαδικασίες σε υποθέσεις όπου τα παιδιά εμπλέκονται ως θύματα ή ως ύποπτοι ή κατηγορούμενοι: Σε 26 κράτη μέλη παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα του θύματος ή του υπόπτου και τις φιλικές προς τα παιδιά διαδικασίες και σε 18 κράτη μέλη δίνεται επείγουσα προτεραιότητα σε ποινικές διαδικασίες που αφορούν παιδιά.
Επόμενα βήματα
Οι πληροφορίες που περιέχονται στον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης συμβάλλουν στην παρακολούθηση που διενεργείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του ετήσιου κύκλου για το κράτος δικαίου, ενώ τα πορίσματά του θα τροφοδοτήσουν την έκθεση για το κράτος δικαίου που θα εκδώσει η Επιτροπή για το 2024. Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2024 αναπτύχθηκε περαιτέρω προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη για πρόσθετες συγκριτικές πληροφορίες (προστέθηκε, π.χ., διάγραμμα για τους μισθούς του εξειδικευμένου δικαστικού και εισαγγελικού προσωπικού, καθώς και για τη διαδικασία παύσης γενικού εισαγγελέα), ανάγκη η οποία είχε διαπιστωθεί κατά την κατάρτιση της έκθεσης του 2023 για το κράτος δικαίου. Τα στοιχεία του πίνακα αποτελεσμάτων χρησιμοποιούνται επίσης για την παρακολούθηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Ιστορικό
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, ο οποίος δρομολογήθηκε το 2013, χρησιμοποιείται από την Επιτροπή για την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων που εισάγουν τα κράτη μέλη στον τομέα της δικαιοσύνης και αποτελεί ένα από τα στοιχεία της ενωσιακής εργαλειοθήκης για το κράτος δικαίου. Ο πίνακας αποτελεσμάτων επικεντρώνεται στα τρία βασικά στοιχεία ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης:
- Αποδοτικότητα: δείκτες σχετικά με τη διάρκεια των διαδικασιών, το ποσοστό διεκπεραίωσης και τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων·
- Ποιότητα: δείκτες σχετικά με την προσβασιμότητα (όπως νομική συνδρομή και δικαστικά έξοδα), την κατάρτιση, τον προϋπολογισμό και τους μισθούς των δικαστών και των εισαγγελέων, τους ανθρώπινους πόρους και την ψηφιοποίηση·
- Ανεξαρτησία: δείκτες σχετικά με την αντίληψη του ευρέος κοινού και των επιχειρήσεων για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και σχετικά με τις διασφαλίσεις για τους δικαστές και τη λειτουργία των εθνικών εισαγγελικών αρχών.
Όπως και σε προηγούμενες εκδόσεις, η έκδοση του 2024 παρουσιάζει στοιχεία από δύο έρευνες του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το κοινό και οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε κάθε κράτος μέλος.
Τα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2024 έχουν εξεταστεί στην ειδική ανά χώρα αξιολόγηση που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2024, καθώς και στην αξιολόγηση της εφαρμογής των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών και στην ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου. Το 2024 η ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (η οποία καθορίζει τις στρατηγικές κατευθύνσεις για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών, την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και την αύξηση της ανθεκτικότητας της ΕΕ) επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ των αποτελεσματικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και μιας οικονομίας στην υπηρεσία των πολιτών των κρατών μελών. Η εύρυθμη λειτουργία και η πλήρης ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης επηρεάζουν θετικά τις επενδυτικές αποφάσεις και την προθυμία όλων των φορέων να δρομολογήσουν επενδυτικά έργα.
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Δικαιοσύνη» 2021-2027, η ΕΕ διαθέτει πάνω από 305 εκατ. ευρώ για την περαιτέρω ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης. Θα συμβάλει επίσης στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και στην ενίσχυση του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων με την εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί δραστηριότητες που καλύπτουν την κατάρτιση δικαστών και άλλων ασκούντων νομικά επαγγέλματα, την αμοιβαία μάθηση, τη δικαστική συνεργασία και την ευαισθητοποίηση.
Περισσότερες πληροφορίες
Πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2024
Ενημερωτικό δελτίο για τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης
Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου
Ενημερωτικό δελτίο: Εργαλειοθήκη της ΕΕ για το κράτος δικαίου
Ιστότοπος του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης
Λεπτομέρειες
- Ημερομηνία δημοσίευσης
- 11 Ιουνίου 2024
- Ημερομηνία δημοσίευσης
- Αντιπροσωπεία στην Ελλάδα