Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023, την ενδέκατη έκδοση μιας ετήσιας επισκόπησης που παρέχει συγκριτικά στοιχεία σχετικά με την αποδοτικότητα, την ποιότητα και την ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στα κράτη μέλη.
Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023, την ενδέκατη έκδοση μιας ετήσιας επισκόπησης που παρέχει συγκριτικά στοιχεία σχετικά με την αποδοτικότητα, την ποιότητα και την ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στα κράτη μέλη. Ο φετινός πίνακας αποτελεσμάτων περιλαμβάνει διαγράμματα για 16 νέους τομείς, όπως, π.χ., την αντιμετώπιση που επιφυλάσσουν οι εθνικές αρχές στα φαινόμενα διαφθοράς, τη διάρκεια των διαδικασιών που αφορούν υποθέσεις δωροδοκίας, και τις ειδικές ρυθμίσεις που διευκολύνουν την ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη από ηλικιωμένους, θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και άτομα που γενικά κινδυνεύουν να υποστούν διακρίσεις. Η έκδοση του 2023 περιλαμβάνει επίσης, για πρώτη φορά, συγκεκριμένα αριθμητικά στοιχεία που αφορούν, μεταξύ άλλων, τους μισθούς των δικαστών και των εισαγγελέων, τον διορισμό των προέδρων και των γενικών εισαγγελέων του Ανώτατου Δικαστηρίου, και τα ανώτατα δικαστήρια που ασκούν συνταγματικές δικαιοδοσίες.
Κυριότερα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2023
- Η αντίληψη για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης εξακολουθεί να εντοπίζει αδυναμίες: Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου στο ευρύ κοινό δείχνει ότι, από το 2016, η αντίληψή του για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί σε 15 κράτη μέλη. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, η αντίληψη αυτή βελτιώθηκε σε 12 κράτη μέλη, ενώ μειώθηκε ή παρέμεινε σταθερή σε άλλα 12 κράτη μέλη. Σε ελάχιστα κράτη μέλη η εκλαμβανόμενη ανεξαρτησία της δικαιοσύνης παραμένει σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Μια άλλη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διεξήχθη σε επίπεδο επιχειρήσεων, δείχνει ότι η αντίληψη για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί σε 12 κράτη μέλη σε σύγκριση με το 2016. Ωστόσο, από πέρυσι, η αντίληψη του κοινού για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει επιδεινωθεί σε 13 κράτη μέλη.
- Διαφωτιστικά στοιχεία σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς: Σε 12 κράτη μέλη οι υποθέσεις δωροδοκίας σε ποινικά δικαστήρια εκδικάζονται εντός ενός έτους, ενώ στα υπόλοιπα 5 για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και 4 έτη περίπου. Ο πίνακας αποτελεσμάτων του 2023 παρουσιάζει επίσης μια συγκριτική εικόνα των εξουσιών και του διορισμού των ειδικευμένων φορέων που ασχολούνται με την πρόληψη της διαφθοράς. Παρουσιάζει επίσης μια πρώτη επισκόπηση των αστυνομικών και εισαγγελικών οργάνων που ειδικεύονται στην καταπολέμηση της διαφθοράς, καθώς και των διαδικασιών διορισμού των προϊσταμένων των εισαγγελιών που ασχολούνται ειδικά με υποθέσεις διαφθοράς.
- Εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά την ψηφιοποίηση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης: Μόνο οκτώ κράτη μέλη διαθέτουν δικονομικούς κανόνες που επιτρέπουν πλήρως ή ως επί το πλείστον τη χρήση εξ αποστάσεως επικοινωνίας και το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων μόνο σε ψηφιακή μορφή. Σε 19 κράτη μέλη αυτό είναι δυνατό μόνο σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων, όπως για ορισμένους χρήστες των δικαστηρίων (π.χ. για τους διαδίκους), αλλά όχι για όλους (π.χ. για τους δικαστικούς πραγματογνώμονες). Επιπλέον, από τα πορίσματα της φετινής έκδοσης προκύπτει ότι, με δύο εξαιρέσεις, τα δικαστήρια και οι εισαγγελικές αρχές των κρατών μελών δεν αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητες που προβλέπουν οι δικονομικοί κανόνες τους όσον αφορά την ψηφιακή τεχνολογία.
- Διαφορετικοί βαθμοί προσβασιμότητας στη δικαιοσύνη για τα άτομα που κινδυνεύουν να υποστούν διακρίσεις και τους ηλικιωμένους: 17 κράτη μέλη παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων που κινδυνεύουν να υποστούν διακρίσεις, και 22 παρέχουν εύκολη φυσική πρόσβαση στα δικαστικά κτίρια. Επιπλέον, εννέα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για να καταστήσουν τη νομική συνδρομή πιο προσιτή στα ηλικιωμένα άτομα.
- Μπορούν να γίνουν περισσότερα προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας: Σε 12 κράτη μέλη έχουν θεσπιστεί όλες οι χαρτογραφημένες διασφαλίσεις, μεταξύ άλλων η διαδικτυακή πρόσβαση σε χρήσιμες πληροφορίες που αφορούν τη συγκεκριμένη ομάδα, η ειδική προστασία για τα θύματα και τους μάρτυρες, η στήριξη κατά τη διάρκεια δικαστικών διαδικασιών από μη κυβερνητικές οργανώσεις ή φορείς ισότητας, ή η ειδικευμένη κατάρτιση για τους δικαστές. Ωστόσο, σχεδόν το ένα τέταρτο των κρατών μελών δεν παρέχουν διαδικτυακή πρόσβαση σε χρήσιμες πληροφορίες για την έμφυλη βία και τα δικαιώματα των θυμάτων.
Επόμενα βήματα
Οι πληροφορίες που περιέχονται στον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης συμβάλλουν στην παρακολούθηση που διενεργείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του ετήσιου κύκλου για το κράτος δικαίου, ενώ τα πορίσματά του θα τροφοδοτήσουν την έκθεση για το κράτος δικαίου που θα εκδώσει η Επιτροπή για το 2023. Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023 αναπτύχθηκε περαιτέρω προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη για πρόσθετες συγκριτικές πληροφορίες (προστέθηκε, π.χ., διάγραμμα για τους ετήσιους μισθούς των δικαστών και των εισαγγελέων, καθώς και για τους φορείς που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της διαφθοράς), ανάγκη η οποία είχε διαπιστωθεί κατά την κατάρτιση της έκθεσης του 2023 για το κράτος δικαίου. Τα στοιχεία του πίνακα αποτελεσμάτων χρησιμοποιούνται επίσης για την παρακολούθηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Ιστορικό
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, ο οποίος δρομολογήθηκε το 2013, χρησιμοποιείται από την Επιτροπή για την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων που εισάγουν τα κράτη μέλη στον τομέα της δικαιοσύνης και αποτελεί ένα από τα στοιχεία της ενωσιακής εργαλειοθήκης για το κράτος δικαίου. Ο πίνακας αποτελεσμάτων επικεντρώνεται στα τρία βασικά στοιχεία ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης:
- Αποδοτικότητα: δείκτες σχετικά με τη διάρκεια των διαδικασιών, το ποσοστό διεκπεραίωσης και τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων·
- Ποιότητα: δείκτες σχετικά με την προσβασιμότητα (όπως νομική συνδρομή και δικαστικά έξοδα), την κατάρτιση, τον προϋπολογισμό και τους μισθούς των δικαστών και των εισαγγελέων, τους ανθρώπινους πόρους και την ψηφιοποίηση·
- Ανεξαρτησία: δείκτες σχετικά με την αντίληψη του ευρέος κοινού και των επιχειρήσεων για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και σχετικά με τις διασφαλίσεις για τους δικαστές και τη λειτουργία των εθνικών εισαγγελικών αρχών.
Όπως και σε προηγούμενες εκδόσεις, η έκδοση του 2023 παρουσιάζει στοιχεία από δύο έρευνες του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το κοινό και οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε κάθε κράτος μέλος.
Τα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023 έχουν ληφθεί υπόψη στην ειδική ανά χώρα αξιολόγηση που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2023, καθώς και στην αξιολόγηση της εφαρμογής των σχεδίων ανθεκτικότητας και ανάκαμψης των κρατών μελών. Το 2023 η ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (η οποία καθορίζει τις στρατηγικές κατευθύνσεις για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειακών κλυδωνισμών, την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και την αύξηση της ανθεκτικότητας της ΕΕ) επιβεβαιώνει τη σύνδεση μεταξύ των αποτελεσματικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και μιας οικονομίας στην υπηρεσία των πολιτών των κρατών μελών. Η εύρυθμη λειτουργία και η πλήρης ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης επηρεάζουν θετικά τις επενδυτικές αποφάσεις και την προθυμία όλων των φορέων να δρομολογήσουν επενδυτικά έργα.
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Δικαιοσύνη» 2021-2027, η ΕΕ διαθέτει πάνω από 300 εκατ. ευρώ για την περαιτέρω ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης. Θα συμβάλει επίσης στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και στην ενίσχυση του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων με την εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί δραστηριότητες που καλύπτουν την κατάρτιση δικαστών και άλλων ασκούντων νομικά επαγγέλματα, την αμοιβαία μάθηση, τη δικαστική συνεργασία και την ευαισθητοποίηση.
Περισσότερες πληροφορίες
Πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2023
Ενημερωτικό δελτίο για τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης
Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο: Αντίληψη του ευρέος κοινού για την ανεξαρτησία των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στην ΕΕ
Έκθεση του 2022 για το κράτος δικαίου
Ενημερωτικό δελτίο: Εργαλειοθήκη της ΕΕ για το κράτος δικαίου
Ιστότοπος του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης
Λεπτομέρειες
- Ημερομηνία δημοσίευσης
- 8 Ιουνίου 2023
- Ημερομηνία δημοσίευσης
- Αντιπροσωπεία στην Ελλάδα